70. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego

 

Do połowy listopada br. zakończą się prace remontowe na Cmentarzu Powstańców Warszawy, finansowane ze środków Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. 28 lipca br. nekropolię na Woli odwiedziła Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Małgorzata Omilanowska. To jedno z miejsc, w których odbyły się uroczyste obchody 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.

Minister Omilanowska wyraziła nadzieję, że dzięki remontowi osoby odwiedzające cmentarz nie będą ograniczały się wyłącznie do oglądania pomnika.  Będą miały możliwość przejść się alejami wzdłuż mogił powstańców i oddać hołd tym, którzy tu spoczywają. Oceniamy, że jest to ok. 104 tys. ofiar z września 1939 roku, ale przede wszystkim - powstania warszawskiego. To zarówno ludność cywilna, jaki i powstańcy – zauważyła szefowa resortu kultury.

Historia obiektu

Największy cmentarz ofiar Powstania Warszawskiego (pod względem liczby ofiar największy polski cmentarz wojenny) został założony 25 listopada 1945 r. na Woli. Spoczywają na nim szczątki ponad 104 tys. osób: przede wszystkim powstańców i ludności cywilnej stolicy, ale również żołnierzy Wojska Polskiego z 1939 i 1944 r. Ich prochy zostały po wojnie ekshumowane z licznych mogił na ulicach, skwerach i podwórkach Warszawy.

Pierwszy projekt nekropolii w 1946 r. sporządzili Romuald Gutt i Alina Scholtz (zieleń) na prośbę pułkownika Jana Mazurkiewicza ps. „Radosław”. Prace rozpoczęły się w 1949 r., jednak bardzo szybko je przerwano. W następnej dekadzie nic się nie zmieniło; cmentarz pozostawał nieuporządkowany. Istniały jedynie prowizoryczne krzyże, gdyż od 1950 r. obowiązywał zakaz stawiania nagrobków, który tłumaczono zapowiedzią dalszych prac. Obietnicy nie realizowano, a nagrobki stawiane przez rodziny poległych były usuwane. Po przełomie październikowym w 1956 r., choć można było już pisać i mówić o Powstaniu, na cmentarzu nie było nabożeństw i nie odbywały się uroczystości rocznicowe.

Porządkowanie cmentarza rozpoczęto w latach 1960 – 1961. Wykorzystując pierwotną koncepcję R. Gutta i A. Scholtzówny projekt opracowali Edward Gorol i Tadeusz Wyrzykowski. Wykonano 177 nagrobków z piaskowca, posadzono także zieleń. Na nagrobkach znalazł się Krzyż Grunwaldu, który w żaden sposób nie nawiązywał do symboliki Powstania Warszawskiego.

W 1973 r. zdjęto ostatni „samowolny” krzyż ustawiony na mogile, w której spoczywa dwadzieścia ton prochów ponad pięćdziesięciu tysięcy osób cywilnych i jeńców wojennych zamordowanych i spalonych przez niemieckie wojsko przede wszystkim na Woli, ale także w innych dzielnicach Warszawy. Na miejscu krzyża, na mogile zamienionej w kurhan, stanął pomnik – dzieło prof. Gustawa Zemły z napisem „Polegli – Niepokonani 1939-1945”.

Prace remontowe

Odpowiadając na apele środowisk kombatanckich, szczególnie Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy przy Światowym Związku Żołnierzy AK, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa zleciła opracowanie projektu modernizacji Cmentarza Powstańców Warszawy. Dokumentację wykonał autor obecnego projektu urządzenia cmentarza inż. Tadeusz Wyrzykowski.  W 2011 r. ROPWiM sfinansowała wykonanie nowych tablic na mogiłach nr 48 i 51, traktując je jako wzorcowe dla całego cmentarza. Kolejny rok poświęcono na weryfikację nazwisk pochowanych na cmentarzu (dysponujemy jedynie ok. 3,5 tys. nazwiskami na ponad 100 tys. pochowanych). Na podstawie przygotowanej dokumentacji w latach 2013-2014 prace remontowe na mogiłach nr 1 - 50 prowadził Wojewoda Mazowiecki, remontując również plac wokół kurhanu z pomnikiem "Polegli-Niepokonani".

W 2014 r. do remontu pozostałej części cmentarza przystąpiła Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, która przeznaczyła na ten cel ponad 883 tys. zł. Prace obejmują modernizację mogił nr 52 - 169 ( mogiły 52-91 wraz z obrzeżami oraz nawierzchnią alejek zostały już wyremontowane). Remontowany jest również mur (odcinek 102 mb) dzielący cmentarz wojenny od cmentarza wyznaniowego przy ul. Wolskiej. Mur ten, faktycznie należący do cmentarza pozostającego w zarządzie Warszawskiej Kurii Metropolitarnej, znajdował się w stanie technicznym zagrażającym katastrofą budowlaną.

Dodatkowym elementem realizowanym przez ROPWiM jest architektoniczna oprawa wejścia na cmentarz od strony ul. Wolskiej. Na uroczystości 1 sierpnia br. można będzie wejść na cmentarz wojenny pomiędzy dwoma granitowymi słupami - pylonami, na których znajdą się dwa orły: wojskowy i godło państwowe, oraz herb wielki Warszawy i znak Polski Walczącej. Ponadto Pylony będzie łączył granitowy próg z napisem: CMENTARZ POWSTAŃCÓW WARSZAWY, jednoznacznie wskazując na granicę cmentarza, oddzielając przestrzeń sacrum od alejki dojazdowej.

Po 1 sierpnia br. ROPWiM będzie realizowała drugi etap remontu, który zakończy cały program modernizacji. Obejmie on wymianę pozostałego odcinka muru granicznego (ok. 230 mb, 2/3 łącznej długości) oraz nowe urządzenie mogił nr 92-169, mogił o oznaczeniu literowym i kwaterę ofiar żydowskich. Zakończenie prac, których koszt wynosi ok. 1, 9 mln zł, jest planowane na połowę listopada 2014 r. 

Uroczyste obchody 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego z udziałem Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Małgorzaty Omilanowskiej.

W środę 30 lipca br. w Parku Wolności przy Muzeum Powstania Warszawskiego odbyła się uroczystość nadania orderów i odznaczeń państwowych przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Tego samego dnia minister Omilanowska uczestniczyła w spotkaniu z powstańcami na dziedzińcu ratusza przy pl. Bankowym. Wystawiony tam został spektakl „Młoda Warszawa – życie codzienne walczącej stolicy” w reż. Romana Kołakowskiego.  

31 lipca szefowa resortu kultury wzięła udział w uroczystościach przy pomniku Powstania Warszawskiego na pl. Krasińskich. Odprawiona tam została polowa msza święta, po której nastąpił Apel Poległych. 

W rocznicę wybuchu powstania, 1 sierpnia, prof. Omilanowska uczestniczyła w uroczystości posadzenia Drzewa Pamięci w Ogrodzie Saskim oraz uroczystości przy Pomniku Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej przy ul. Wiejskiej. O 17.00, w Godzinie „W”, nastąpiło oddanie Hołdu Powstańcom przy pomniku „Gloria Victis" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. O 19.30 przy pomniku „Polegli – Niepokonani” na cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli odbyło się złożenie wieńców i modlitwa międzyreligijna. Wieczorem na placu Piłsudskiego odbył się koncert „Warszawiacy śpiewają (nie)ZAKAZANE PIOSENKI” – wspólne śpiewanie piosenek powstańczych.

Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. 1 sierpnia 1944 r. do walki w stolicy przystąpiło ok. 40-50 tys. powstańców. Planowane na kilka dni, trwało ponad dwa miesiące. W czasie walk zginęło ok. 18 tys. powstańców, a 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wynosiły ok. 180 tys. zabitych. Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tys., wypędzono z miasta, które po powstaniu zostało niemal całkowicie spalone i zburzone.

Szczegółowy pogram obchodów 70. rocznicy Powstania Warszawskiego znajduje się na stronie http://powstanie44.um.warszawa.pl

powrót