Działania MKiDN na rzecz promocji czytelnictwa

 

Zatrzymanie spadkowego trendu w czytelnictwie - odsetek osób deklarujących czytanie wzrósł o 2,5 proc. Systematyczny wzrost nakładów MKiDN na czytelnictwo – w 2014 r. przeznaczono na ten cel 120 mln zł, to 60 % więcej niż w roku poprzednim i prawie 4 razy więcej niż w roku 2011. To najważniejsze efekty dotychczasowej realizacji Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2014 – 2020. Szczegóły przedstawiono 22 stycznia br. w podczas konferencji prasowej z udziałem Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Małgorzaty Omilanowskiej, Minister Edukacji Narodowej Joanny Kluzik - Rostkowskiej, dyrektora Biblioteki Narodowej dr Tomasza Makowskiego oraz dyrektora Instytutu Książki Grzegorza Gaudena.

WZROST NAKŁADÓW MKIDN NA CZYTELNICTWO

Na działania służące promowaniu czytelnictwa resort przeznacza coraz więcej środków.
W 2014 r. - 119, 6 mln zł ( Programy MKiDN, Biblioteki Narodowej, Instytutu Książki
i Narodowego centrum Kultury). W roku 2013 było to 75, 6 mln zł, w 2012 – 52, 1 mln zł,
a w 2011 - 30, 9 mln zł. W porównaniu z rokiem 2011 oznacza to więc prawie czterokrotny wzrost nakładów. 

STAN CZYTELNICTWA W POLSCE W 2014 R.
(BADANIE TNS DLA BIBLIOTEKI NARODOWEJ)

41,7 Polaków oświadczyło, że w mijającym roku przeczytało przynajmniej jedną książkę. 
To o 2,5 proc. więcej, niż dwa lata wcześniej.  Do 12,3 % wzrósł odsetek czytających
od 3 do 6 książek (2012 r. - 10,8 %), 1-2 książki - 16,4 % (2012 r. - 15,7 %) oraz więcej
niż 7 książek - 11,3 % ( 2012 r. - 11,1 %). 

Do 34, 1 % zmalała grupa osób, które ostatnio przestały czytać ( 2012 r. - 47,1 %). Powiększyło się natomiast grono osób, które kupują książki - z 29,6 % do 40 %.

Wyniki te oznaczają, że po gwałtownym spadku, jaki odnotowano pomiędzy 2006 a 2008 r. obecnie można mówić o zatrzymaniu negatywnego trendu.

Kto czyta najwięcej?  Osoby między 15 a 19 rokiem życia (71 %) oraz uczniowie i studenci
(73 %) - w obu tych grupach najliczniej występują czytelnicy regularni i intensywni. Po książki sięga aż 80 % dzieci matek z wykształceniem wyższym, z czego aż 32 % należy do czytelników intensywnych. Ponadto- osoby zadowolone ze swojej sytuacji materialnej (54 %) oraz mieszkańcy miast powyżej 100 tys. mieszkańców (ponad 50 %). Najmniej natomiast czytają osoby powyżej 60 roku życia (34 %), mieszkańcy wsi (34 %), rodziny o dochodzie mniejszym niż 2 tys. zł (30 %) oraz emerytowani rolnicy (14 %).

Wyniki badań oczywiście nie są imponujące. Dlatego konieczna jest dalsza promocja na rzecz stałego wzrostu czytelnictwa w Polsce. Jest to strategicznym celem ogłoszonego w ubiegłym roku przez MKiDN Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2014-2020.

NARODOWY PROGRAM ROZWOJU CZYTELNICTWA W 2014 R.

• ROZWÓJ BIBLIOTEK

Biblioteki stanowią podstawową „tkankę” kultury w regionach, a także często instytucję „pierwszego kontaktu” z kulturą są głównym, obok zakupów własnych, źródłem lektur dla czytelników w każdym wieku. 

W ramach Wieloletniego Programu  KULTURA +, Priorytet  Biblioteka+,  do końca 2015 r. zbudowanych lub zmodernizowanych zostanie 245 bibliotek gminnych za łączną kwotę
150 mln zł. W 2014 r. zakończono 97 inwestycji.

Biblioteki otrzymały także wsparcie na zakup nowości. Dofinansowanie otrzymało 2,4 tys. placówek z całego kraju (17 więcej niż w 2013 r). Z dotacji MKiDN kupiono 1 mln nowych książek. 

Kontynuowano instalacje systemu MAK +, przeprowadzone - w wersji demonstracyjnej
-w 73, a w wersji pełnopłatnej - w 80 bibliotekach w całej Polsce. Z systemu korzysta obecnie 1577 placówek, czyli 20% bibliotek publicznych w Polsce.

W  roku 2014 przeszkolono 1,7 tys. bibliotekarzy ( od 2010 r. ze szkoleń skorzystało w sumie 5,1 tys. osób).

 

MKiDN wspiera również działania na rzecz rozwoju bibliotek jako lokalnych centrów kultury
i życia społecznego. W 2014 r. po raz pierwszy przekazano 28 dotacji na organizację partnerstw bibliotek publicznych z organizacjami pozarządowymi. Celem było m. in. zorganizowanie i prowadzenie wolontariatu, działań aktywizujących lokalną społeczność wokół biblioteki oraz zorganizowanie i przeprowadzenie wydarzenia promującego bibliotekę wśród członków lokalnej społeczności („święto biblioteki”).

• WSPÓŁPRACA Z MINISTERTWEM EDUKACJI NARODOWEJ

Biblioteki szkolne są głównym źródłem książek dla uczniów; stanowią integralną część procesu dydaktycznego, powinny więc być podstawowym partnerem dla bibliotek publicznych.

Od początku myślenia o programie przeciwdziałającym zapaści czytelniczej, której najwyższy wskaźnik został osiągnięty w 2008 r., MKiDN czyniło starania, by włączyć MEN do działań na rzecz czytelnictwa. To właśnie rola szkoły jest kluczowa w kształtowaniu postaw czytelniczych u dzieci i młodzieży uczącej się. Istotnym narzędziem w tym procesie jest sieć kilkunastu tysięcy bibliotek szkolnych, którą dysponują placówki, a także codzienny kontakt ze słowem pisanym.

Efektem tych starań jest opracowanie przez MEN rządowego programu „Książki naszych marzeń” z planowanym na 2015 r. budżetem 15 mln zł. Będzie on komplementarny wobec  programu MKiDN „Zakup nowości wydawniczych do bibliotek”. Ma wspierać biblioteki szkolne w  zakupach nowości wydawniczych oraz lektur rozwijających kompetencje i zainteresowania dzieci i młodzieży.

Od 2016 r. w ramach NPRCz  MEN będzie realizować Priorytet III: „Zakup nowości wydawniczych oraz modernizacja infrastruktury bibliotek szkolnych i pedagogicznych”. Jego głównym celem jest upowszechnianie edukacji czytelniczej i medialnej oraz wzrost czytelnictwa uczniów. Program ma wspierać biblioteki szkolne w zakresie zakupu nowości wydawniczych i lektur rozwijających kompetencje i zainteresowania dzieci i młodzieży. Natomiast doposażenie bibliotek pedagogicznych zwiększyć ma ich ofertę stanowiącą pomoc dla nauczycieli w planowaniu i realizowaniu zadań związanych z kształtowaniem zainteresowań czytelniczych uczniów. Planowany budżet na rok 2015 to 15 mln zł.

• WSPARCIE DOSTĘPNOŚCI KSIĄŻKI

Po raz kolejny kilkadziesiąt najważniejszych czasopism kulturalnych i naukowo-kulturalnych w kraju uzyskało wsparcie dzięki programowi Promocja literatury i czytelnictwa. Priorytet – Czasopisma. 78 dotacji umożliwiło wydawanie i popularyzację pism poświęconych
m.in. literaturze, teatrowi, sztuce wizualnej i kulturom mniejszości narodowych. W ramach Priorytetu – Literatura tylko w 2014 roku przekazano 155 dotacji dla wartościowych, unikalnych pozycji literatury polskiej i światowej o wysokim poziomie merytorycznym
i intelektualnym. Uruchomiono nowy program Udostępnianie piśmiennictwa 2014. W jego ramach zatwierdzono listę 131 dzieł, które - po wykupieniu praw - znajdą się w wolnym dostępie na stronie BN POLONA.

Coraz więcej obiektów znajduje się w działającej od czerwca 2013 r. Bibliotece Cyfrowej POLONA. W czwartym kwartale ub. r. zdigitalizowano i udostępniono około 90 tys. książek, grafik i fotografii, druków i rękopisów muzycznych, pocztówek, rękopisów oraz czasopism naukowych i gazet. Obecnie dostępnych jest ponad 477 tys. obiektów.  Liczba odwiedzin zwiększyła się o połowę - z ok. 705 tys. do 1, 1 mln, a otwieranych stron aż czterokrotnie -
z ok. 4, 8 mln do 25 mln.  W I kwartale 2015 r. zostanie udostępniona mobilna wersja strony, a serwis otworzy się dla zbiorów spoza Biblioteki Narodowej, umożliwiając prezentację kolekcji instytucji, które realizują projekty digitalizacyjne w całej Polsce.

W grudniu 2014 r. ruszyła Academica – cyfrowa wypożyczalnia międzybiblioteczna zdigitalizowanych zasobów Biblioteki Narodowej. To rewolucja w dostępie do publikacji naukowych; platforma pozwala na udostępnianie publikacji przydatnych w pracy naukowej lub kształceniu akademickim poprzez terminale komputerowe znajdujące się na terenie bibliotek, które podpisały umowę przystąpienia do systemu. Obecnie to baza pół miliona publikacji ze wszystkich dziedzin, cały czas powiększana - każdego dnia do otwartych zbiorów  dołączanych jest prawie 2 tysiące nowych tytułów.

• PROMOCJA CZYTELNICTWA

W ramach programu Promocja literatury i czytelnictwa udzielono 39 dotacji na wspieranie wartościowych form promowania czytelnictwa, programy promujące powszechne praktyki czytelnicze oraz na przedsięwzięcia popularyzujące najbardziej znaczące zjawiska literatury współczesnej. Wśród dofinansowanych działań są najważniejsze i najpopularniejsze polskie festiwale literackie, zyskujące międzynarodowy zasięg, gromadzące w ostatnich latach liczną publiczność. Dotacje otrzymały też wnioski podmiotów aktywnie propagujących czytelnictwo na mniejszą skalę, dobrze służące rozwojowi czytelnictwa w wymiarze lokalnym.

Odbiorcy doceniają działania promujące czytelnictwo, czego dowodem jest program  Dyskusyjne Kluby Książki, który zanotował kolejny wzrost. Do końca 2014 r. liczba DKK zwiększyła się do 1295 (o 108 w stosunku do końca 2013 r.); obecnie działa 401 klubów dla dzieci i młodzieży oraz 894 dla dorosłych. Ich członkowie spotkali się 9254 razy, skupiając  12,5 tys. stałych członków. Odbyło się 1006 spotkań autorskich.

Wsparciem dla działań na rzecz czytelnictwa był także program Ojczysty - dodaj do ulubionych. Przyznano 29 dotacji na działania wspierające promocję języka polskiego i rozwój kultury języka. Ponadto Narodowe Centrum Kultury po raz trzeci, wraz z Kancelarią Prezydenta, było organizatorem Narodowego Czytania, podczas którego w 1500 miejscach w całym kraju czytano „Trylogię” Henryka Sienkiewicza.

• NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIA PLANOWANE W ROKU 2015 R.

1. Zakup nowości wydawniczych do bibliotek - 25 mln zł (dotychczas najwyższa alokacja)
2. Projekt MAK+ - 1, 5 mln zł
3. „Korpus Publikacji Polskich” - 3 mln zł
4. Promocja czytelnictwa w mediach - 3 mln zł
5. Kraszewski – komputery dla bibliotek - 2, 5 mln zł
6. Dyskusyjne Kluby Książki - 1, 8 mln zł
7. Udostępnianie piśmiennictwa - 1 mln zł
8. System ACADEMICA - 1 mln zł
9. Program szkoleń dla bibliotekarzy - 1 mln zł
10. Program „Księgarnie są bardzo ważne” - 500 tys. zł
11. „Nowe polskie książki - debiuty”

Program jest odpowiedzią na zmniejszająca się liczbę polskich debiutów literackich. Wynika to przede wszystkim z łączącego z takim wydaniem ryzyka finansowego, ponoszonego najczęściej przez małych i średnich wydawców. Będzie im udzielane wsparcie w formule małych grantów.

12. „Nowe polskie książki – rezydencje dla pisarzy”

Począwszy od 2016 r. pisarze, podobnie jak tłumacze, będą się zatrzymywać w budowanym przez Instytut Książki obiekcie konferencyjno-rezydencyjnym. Po jego powstaniu IK zgłosi się programu rezydencji takich europejskich sieci jak HALMA czy Literaturhaus network. Udział w nich jest korzystny również ze względów finansowych, bowiem stowarzyszone europejskie domy pracy twórczej aplikują np. wspólnie o środki do UE. 

 

 

powrót