Dzieła utracone w czasie II wojny światowej. Obraz „Alarm w obozie powstańczym” Maksymiliana Gierymskiego

W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przypomina i opowiada o dziełach sztuki utraconych w wyniku II wojny światowej. Do końca roku, w każdy piątek, będziemy prezentować obiekty, które ilustrują historię Polski bądź wiążą się z rodzimą tradycją i kulturą. W tej odsłonie „Obiektu tygodnia” prezentujemy obraz „Alarm w obozie powstańczym” autorstwa Maksymiliana Gierymskiego.

Alarm w obozie powstańczym, Maksymilian Gierymski, 1872/1873; olej, płótno; 76 x 129 cm

Maksymilian Gierymski, starszy brat Aleksandra, w 1863 r. wstąpił do oddziału powstańczego, w którym walczył z zaborcą prawie rok. Miał wtedy siedemnaście lat. Dramatyczne doświadczenia powstańcze, nierówna walka z wojskami rosyjskimi, zostawiły trwały ślad w jego pamięci. W swoich późniejszych pracach z głębokim wyczuciem ukazywał szarą, codzienną rzeczywistość powstańców – powolne przemarsze, konne patrole, postoje w wiejskich zagrodach czy lesie. Od 1865 r. pobierał lekcje rysunku w nowo powstałej Klasie Rysunkowej, którą utworzono, gdy z powodu uczestnictwa studentów w powstaniu styczniowym, zamknięto warszawską Szkołę Sztuk Pięknych (1864). Uczył się także u Juliusza Kossaka. Artysta, dzięki pośrednictwu rosyjskiego namiestnika Królestwa Polskiego Fiodora Berga, otrzymał w 1867 r. dwuletnie państwowe stypendium, które umożliwiło mu studia na monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych. Sukces, który odniósł w Monachium, sprawił, że do Polski już na stałe nie wrócił. Zasadnicza część jego dorobku malarskiego powstała w ciągu niespełna czterech lat (1869-1874). Malował sceny batalistyczne i rodzajowe, sceny myśliwskie z XVIII w., epizody z powstania styczniowego oraz nastrojowe pejzaże (prowincjonalne miasteczka, polne drogi, wiejskie karczmy i chaty).  Nastrój w jego pracach budują kolor i światło – często łagodne, delikatnie przyćmione i rozproszone. Maksymilian Gierymski zmarł w wieku 28 lat.  

Alarm at an insurgents’s camp, Maksymilian Gierymski, 1872/1873; oil on canvas; 76 x 129 cm

Maksymilian Gierymski, Aleksander's older brother, joined the insurgent unit in 1863, in which he fought with the invader for almost a year. He was seventeen at the time. Dramatic insurgent experiences, unequal battle with Russian troops, left a permanent mark in his memory. In his later works, with a deep sense, he showed the gray everyday reality of the insurgents - slow marches, horse patrols, stops in rural pens or the forest. From 1865, he took drawing lessons in the newly created Drawing Class, which was created when, due to the participation of students in the January Uprising, the Warsaw School of Fine Arts (1864) was closed. He also studied with Juliusz Kossak. The artist, thanks to the mediation of the Russian governor of the Polish Kingdom, Fiodor Berg, received a two-year state scholarship in 1867, which enabled him to study at the Munich Academy of Fine Arts. His success in Munich made him return to Poland permanently. The main part of his painting output was created in less than four years (1869-1874). He painted battle and genre scenes, hunting scenes from the 18th century, episodes from the January Uprising and atmospheric landscapes (provincial towns, field roads, village inns and cottages). The mood in his works is built by color and light – often gentle, slightly eclipsed and scattered. Maksymilian Gierymski died at the age of 28.