Dzień poświęcony pamięci Stefana Norblina i Leny Żelichowskiej

Pochówek  sprowadzonych z San Francisco prochów Stefana Norblina i jego żony Leny Żelichowskiej odbył się 12. października br. w Warszawie. Urny spoczęły w rodzinnym grobowcu na Starych Powązkach. W ceremonii uczestniczył  Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski.

W Muzeum Plakatu w Wilanowie, pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego, przygotowano wystawę Sztuka poza czasem. Stefan Norblin (1892-1952). Prezentuje ona obrazy i prace z Polski, z podkreśleniem roli plakatu, a także kolekcję amerykańską z Kalifornii.  Ekspozycji towarzyszy niezwykłe odkrycie. Wbrew znanym dotąd informacjom, prochy Stefana Norblina i jego żony nie zostały rozsypane nad zatoką w San Francisco, gdzie zmarli, lecz były złożone na cmentarzach nieopodal tego miasta. Obecnie, za zgodą syna, Andrew Norblina, wróciły do Polski.

W dzielnicy Bielany, przy ul. Gdańskiej – w miejscu, gdzie Stefan budował swój dom, nazwany Kaskadą - odsłonięto pamiątkową tablicę.

Finał uroczystości stanowi premiera filmu o artyście: Chitraanjali. Stefan Norblin w Indiach, w reż. Małgorzaty Skiby.

Stefan Norblin, (właściwie Juliusz Stefan Norblin de la Gourdaine) malarz, rysownik, plakacista, scenograf, projektant, urodził się 29 VI 1892 r. w Warszawie. Zagrożony utratą wzroku zmarł śmiercią samobójczą 14 VII 1952 r. w San Francisco, USA.

Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 r., wraz z żoną, aktorką Heleną (Leną) Żelichowską, opuścił Polskę na zawsze. Przez Rumunię i Turcję oboje dotarli do Bagdadu, gdzie Norblin namalował kilka portretów króla Iraku i jego rodziny.

Pod koniec 1940 r., przeniósł się z  żoną do  Indii; w Bombaju malował na zamówienie portrety maharadżów, malowidła ścienne, olejne, ze scenami z Ramajany w rezydencjach  Morvi i Patnie (przed 1944) oraz w nowo powstałym olbrzymim pałacu, którego wybudowanie zlecił maharadża Marwaru-Jodhpuru, Umaid Singh (1946). Pałac, główna rezydencja rodziny królewskiej, powstał w latach 1929-1943 wg projektu architekta Henry Vaughan Lanchester’a. Do dziś dnia jest jedną z  największych na świecie prywatnych rezydencji a zarazem ostatnim tak wielkim pałacem jaki wybudowano w Indiach. Norblin wykonał w stylu art déco wnętrza, obrazy oraz monumentalne malowidła ścienne o indyjskiej tematyce religijno-mitologicznej.  W 1946 r. wraz z żoną i synem opuścił Indie i wyjechał na stałe do San Francisco.

Lena Żelichowska, właśc. Helena Żelichowska (ur. 12 VIII 1910 w Warszawie, zm. 14 X 1958 w San Francisco) – jedna z najwybitniejszych polskich przedwojennych aktorek,  żona malarza Stefana Norblina. Swoją karierę  zaczynała jako tancerka. W latach 1926-29 tańczyła w Teatrze Wielkim, a następnie w stołecznych teatrach rewiowych: „Morskie Oko”, „Wesoły Wieczór”, „Rex”, „Hollywood”. W kinie zadebiutowała u boku Hanki Ordonówny w „Szpiegu w masce"(1933) Mieczysława Krawicza. Spośród wielu kreacji przypomnieć należy postać Justyny Bogutówny w, ekranizowanej przez Józefa Lejtesa, „Granicy" (1938). Jej ostatnią rolą była gwiazda kabaretu Kamilla w „Żołnierzu królowej Madagaskaru" Jerzego Zarzyckiego. W czasie wojny Lena Żelichowska wraz z mężem opuściła Polskę. Na scenę już nie powróciła.

Prace konserwatorskie spuścizny artystycznej S. Norblina w Jodhpur

W 2006 r. Departament Dziedzictwa Kulturowego MKiDN rozpoczął prace konserwatorskie dzieł Norblina, zniszczonych pod wpływem warunków klimatycznych. Prace - sfinansowane dzięki środkom z Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Dziedzictwo kulturowe” -  były  prowadzone przez polskich konserwatorów,\ pod kierunkiem Józefa Stecińskiego, wspólnie z indyjskimi specjalistami.

W pierwszej kolejności pracom konserwatorskim poddano sześć malowideł ściennych w Sali Orientalnej pałacu w Jodhpur (sceny mitologiczno-religijne), następnie malowidła ścienne w sali ekspozycyjnej (sceny z historii Jodhpuru) oraz malowidła na szkle w apartamencie maharani. Kolejne etapy objęły konserwację obrazów sztalugowych z Gabinetu Myśliwskiego maharadży i apartament maharadży. Prace konserwatorskie w Jodhpur zakończono w lutym 2011. Obecnie pałac w Jodhpur udostępniany jest zwiedzającym i obok fortu Mehrangarh, jest jedną z największych atrakcji turystycznych Radźastanu.

W zbiorach Jodhpuru zachowały się również projekty wnętrz pałacu Umaid Bhawan, wykonane przez Stefana Norblina. Zostały one poddane zabiegom konserwatorskim przez specjalistów z Archiwum Państwowego w Olsztynie w 2008 r. 

Program przedsięwzięć w Indiach w roku 2011 związanych z życiem i działalnością w okresie indyjskim Stefana Norblina stanowił cykl imprez realizowanych w trakcie polskiego przewodnictwa w Radzie UE, w tym w ramach programu kulturalnego Polskiej Prezydencji:

1. Prezentacja wystawy „Stefan Norblin (1892-1952). Artysta Wszechstronny” („Stefan Norblin (1892-1952). Master of Many Arts”) w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli  (wrzesień 2011), Narodowej Galerii Sztuki Współczesnej w New Delhi (listopad 2011 r. ) i Mumbaju (grudzień 2011 – styczeń 2012).

2.Premiera filmu dokumentalnego „Chitraanjali. Stefan Norblin w Indiach” („Chitraanjali. Stefan Norblin In India”). Film wyprodukowany przez Narodowy Instytut Audiowizualny i Ambasadę RP w New Delhi.

3.Prezentacja efektów prac konserwatorskich w Jodhpurze w formie kiosków multimedialnych (listopad 2011 r.) zaprojektowanych przez Macieja i Marka Mikulskich (Galeria Passe Partout).

4.Publikacja Albumu poświęconego twórczości artysty.

Konsultantem merytorycznym wszystkich projektów jest prof. Anna Sieradzka.

Projekty na terenie Indii realizowane są we współpracy Departamentu Dziedzictwa Kulturowego MKiDN , MSZ , Ambasady RP w New Delhi, Konsulatu Generalnego RP w Mumbaju, Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli.  Głównymi partnerami indyjskimi są:  Ministerstwo Kultury RI, Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej w New Delhi i Mumbaju, właściciel Umaid Bhawan Palace Gaj Singh II of Jodhpur, Mehrangarh Fort and Museum Trust.

 

powrót