Odtworzono Ogród Górny Zamku Królewskiego w Warszawie

 

20 tys. bukszpanów tworzących żywopłoty, ponad 4 tys. m kw. trawników, rabaty bylinowe, kwietniki, blisko 90 klonów w donicach, dwie fontanny oraz ławki. Tak wygląda udostępniony zwiedzającym Ogród Górny Zamku Królewskiego w Warszawie. Jego rewaloryzacja kosztowała ponad 8 mln zł. Fundusze pochodziły z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Rewitalizacja ogrodu trwała od września 2013 do kwietnia 2015 r. Usunięto ponad 4,5 tys. m sześc. ziemi. Znajdował się w niej gruz jeszcze z okresu wojennego. Podczas prac użyto prawie 4,5 tys. m kw. nawierzchni różnego rodzaju, zwłaszcza kostki. Założono instalacje umożliwiające automatyczne podlewanie i zraszanie, kanalizację i drenaż odprowadzający nadmiar wody, zautomatyzowanie działania fontann i oświetlenie alejek.

Ogród zachwyca geometrią alejek i żywopłotów, fontannami odlanymi z brązu oraz roślinnością. Znajduje się tam 4 tys. m kw. Trawników i ponad 20 tys. bukszpanów, a ponadto byliny, klony w donicach, które zastąpiły oryginalne drzewka pomarańczowe, blisko 800 krzaczków lawendy i kwietniki z wymienianymi nasadzeniami.  

Ogrody Zamku Królewskiego w Warszawie

Autor: dr Małgorzata Szafrańska, Ośrodek Sztuki Zamku Królewskiego w Warszawie

Ogród był ważnym elementem warszawskiej rezydencji – w średniowieczu – książąt mazowieckich, od XVI w. – królewskiej. Pierwsze wzmianki archiwalne o ogrodzie pochodzą z XV w. Nie pozwalają jednak ustalić jednoznacznie jego położenia. Przypuszcza się, że znajdował się na południowym stoku cypla zamkowego. W okresie renesansu ogród kwaterowy, założony z inicjatywy Anny Jagiellonki, zajął niemałą połać skarpy od strony Wisły. Przeniesienie się dworu królewskiego z Krakowa do Warszawy i wielka rozbudowa Zamku na przełomie XVI i XVII w. spowodowała zniszczenie tego okazałego terenu. Przeobrażenia skarpy dopełniło wzniesienie u jej stóp potężnego muru z dwoma bastionami. Na ozdobny ogród zostało niewiele miejsca na koronie zbocza. Z inicjatywy Zygmunta III Wazy – miłośnika roślin – posadzono przy Zamku drzewa owocowe i kwiaty. Wkrótce znalazły się tam też dwie fontanny i wielka klatka z ptakami. W czasach saskich, gdy dwór zwiększył się liczebnie, w oparciu o mur nad brzegiem rzeki zbudowano Oficynę. Słynny obraz Bernarda Bellotta, zwanego Canalettem Widok Warszawy od strony Pragi, namalowany w 1770 r. i będący jednym z najpiękniejszych portretów stolicy, pokazuje jak niewiele było miejsca na ogród przy budowli zamkowej. Stanowiła go tylko zadarniona skarpa, a na jej koronie rząd drzewek w donicach.

Stanisław August postanowił więc osuszyć część koryta Wisły z przeznaczeniem na rozległy ogród. Przedsięwzięcie powiodło się połowicznie: teren został odpowiednio przygotowany, lecz król nie zdążył już wypełnić go zielenią. Do jego koncepcji powrócono dopiero na początku XIX w. Jakub Kubicki zaprojektował z talentem ogród na skarpie i ogród dolny, między skarpą a Wisłą. Oddzielała je od siebie ruchliwa ulica, z dawien dawna obsługująca nadbrzeżny ruch towarowy. Kubicki w wizjonerski sposób rozwiązał ten problem, budując nad ulicą tunel – efektowną budowlę, nazywaną dziś Arkadami Kubickiego (ok. 1820 r.). Taras na Arkadach stał się dodatkową przestrzenią dla górnego ogrodu. Spacerujący schodzili monumentalnymi schodami ponad ulicą i kontynuowali bez przeszkód przechadzkę w dolnym ogrodzie.

Arkady Kubickiego, oparte o częściowo zachowaną Oficynę, stworzyły nowe warunki rozwoju ogrodu na skarpie. Skarpa zyskała dwa tarasy, dające możliwość podziwiania wspaniałych widoków doliny Wisły. Taras na sklepieniu Arkad zdumiewał odwiedzających to miejsce. Ogród zdawał się być zawieszonym na potężnych łukach. Nie dość, że sama koncepcja tunelu nad ulicą była nowatorskim rozwiązaniem urbanistycznym, to również ten nowoczesny „ogród na dachu” budził pełne podziwu zainteresowanie.

Wkrótce jednak „gospodarowanie” Rosjan w Zamku, osadzenie w ogrodzie kozaków i zamiana Arkad na stajnie spowodowały dewastację terenu. W chwili odzyskania przez Polskę niepodległości ogród na skarpie stanowił gąszcz drzew i krzewów, w dużej mierze samosiewów. Podjęty wówczas wielki wysiłek remontu Zamku, prac badawczych i adaptacyjnych dla potrzeb siedziby Prezydenta RP, nie objął ogrodu. Wykonano w nim jedynie podstawowe prace porządkowe. Równocześnie jednak powstawały koncepcje projektowe, które zaowocowały założeniem nowego ogrodu w 1938 r. Niestety, kiedy w rok później wybuchła II wojna światowa, nikt już nie myślał o pielęgnowaniu świeżo posadzonych roślin.

Prace nad rewaloryzacją ogrodu Zamku, które rozpoczęto w 2013 roku, objęły teren na skarpie i tarasie Arkad Kubickiego. Odsłonięty stok i rząd drzewek w donicach, tak jak było to w XVIII w., uwydatniły piękną elewację Zamku, która właśnie w 2013 roku odzyskała swą osiemnastowieczną kolorystykę. 

Nowa elewacja

Trwająca ponad rok renowacja elewacji wschodniej Zamku Królewskiego w Warszawie zakończyła się w maju 2013 r. Polegała na wykonaniu prac przy ścianach zewnętrznych, obróbkach blacharskich, robotach malarskich oraz konserwacji kamienia. Ich podjęcie było wskazane z uwagi na zły stan elewacji.

Projekt wartości 6, 3 mln zł uzyskał 4 mln zł dofinasowania w ramach XI osi Priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, którego operatorem jest MKiDN.

powrót