Powrót do Polski obrazu Jana W. Chełmińskiego pt. Żandarm

29 stycznia 2009 roku do Polski powrócił obraz Jana Władysława Chełmińskiego (1851-1925) pod tytułem Żandarm. Obraz należy do cyklu Wojsko Księstwa Warszawskiego obejmującego 48 obrazów namalowanych na początku XX wieku. Wspomniany cykl, prezentujący żołnierzy Księstwa Warszawskiego w paradnych mundurach, przeznaczony był do albumowej publikacji L’Armée du Duché de Varsovie wydanej w Paryżu w 1913 roku. Tekst autorstwa Alfonsa Malibrana, ilustrowały kolorowe reprodukcje cyklu Jana W. Chełmińskiego.

W 1914 roku obrazy przekazane zostały przez Rolanda Knoedlera, szwagra artysty, do Muzeum Narodowego w Warszawie, z zastrzeżeniem, że mają być eksponowane razem, w Warszawie. W 1920 roku cykl trafił jako depozyt do nowo powstałego Muzeum Wojska w Warszawie (obecne Muzeum Wojska Polskiego), gdzie znajdował się do momentu wybuchu II wojny światowej. Na podstawie powojennego skontrum, ustalono, że brakuje 23 obrazów; 6 z nich znajduje się w Instytucie im. gen. Sikorskiego w Londynie.

W 2007 roku opublikowano najcenniejsze straty wojenne Muzeum Wojska Polskiego w książce pt. Ograbione muzeum. Straty wojenne Muzeum Wojska w okresie II wojny światowej, gdzie zamieszczono obrazy z cyklu, w tym również Żandarma. Jeszcze wcześniej obraz publikowano w 2002 roku w kwartalniku Cenne, bezcenne / utracone oraz w 2006 roku w Kolekcja Heleny i Tadeusza Kwiatkowskich w Stanach Zjednoczonych.

Właśnie dzięki powyższym publikacjom wysunięto hipotezę, że obraz znajdujący się w zbiorach Heleny i Tadeusza Kwiatkowskich w USA jest obiektem utraconym przez Muzeum Wojska Polskiego w czasie II wojny światowej. W wyniku prowadzonych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozmów, pani Helena Kwiatkowska, postanowiła zwrócić obraz po dokonaniu odpowiedniej ekspertyzy. W czerwcu 2008 roku na zlecenie Ministerstwa rzeczoznawca z zakresu historii sztuki dokonał analizy obrazu, w której jednoznacznie potwierdzono autentyczność i pochodzenie obiektu. Na podstawie tych ustaleń Pani Helena Kwiatkowska przekazała obraz do Konsulatu Generalnego RP w Nowym Jorku. Niebawem obraz zostanie przekazany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego do Muzeum Wojska Polskiego.