Szopkarstwo krakowskie na liście UNESCO

 

Szopkarstwo krakowskie jako pierwszy polski wpis trafia na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Decyzja została przyjęta 29 listopada podczas 13. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Port Louis na Mauritiusie. To wspaniała okazja, aby cały świat poznał tradycję, którą stworzyli szopkarze krakowscy.

- To wyjątkowa chwila dla wszystkich, którym na sercu leży dbałość o polskie dziedzictwo. Szopkarstwo krakowskie jako pierwsza polska tradycja, polski zwyczaj zostało wpisane na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Dziedzictwo niematerialne to jeden z fundamentów naszej kultury, to zwyczaje, obyczaje, tradycje przekazywane z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzane przez skoncentrowane wokół niego wspólnoty. Polska ma wiele tradycji, które na taki wpis zasługują i na niego oczekują na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Dziś doczekaliśmy się wpisania jednej z najpiękniejszych polskich tradycji – tradycji budowania szopek, która jednoczy rodziny, skupia grupy przyjaciół, tworzy wspólnotę szopkarzy – na listę światową. Mam nadzieję, że ten wpis przyczyni się zarówno do promocji samego szopkarstwa, którego materialne efekty, przepiękne szopki, są już dziś prezentowane na całym świecie, jak i do zwiększenia świadomości wśród społeczeństwa, jak wyjątkowe i piękne są nasze tradycje oraz jak ważny jest przekaz międzypokoleniowy, który dzięki któremu tradycje te trwają i mogą się rozwijać - skomentował wpis Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński.

Szopkarstwo krakowskie jest ściśle związane z Krakowem, wpisanym w 1978 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Twórcami szopek są przede wszystkim osoby zamieszkałe w Krakowie i jego okolicach, którzy swoją wiedzę, doświadczenie i pasję przekazują z pokolenia na pokolenie. Przynależność do regionalnej tradycji zapewnia im poczucie tożsamości. Współcześnie szopki charakteryzują się nagromadzeniem zminiaturyzowanych elementów zabytkowej architektury Krakowa, które są fantazyjnie przetworzone i połączone. Szopki są nie tylko precyzyjnie zaprojektowane i bogato udekorowane, ale także zelektryfikowane i zmechanizowane, co dodatkowo wzmacnia efekt końcowy oraz  uatrakcyjnia ich konstrukcje. Za pomocą figurek prezentowane są sceny związane z życiem miasta, ale także Polski i świata, nawiązujące do wydarzeń historycznych, kulturalnych i społecznych.

- Aktywność Polski na forum międzynarodowym UNESCO znacznie wzrosła. Organizacja 41 sesji UNESCO w Krakowie, wpis 15 obiektu na listę Światowego Dziedzictwa, Memorandum z Wanssee i Rekomendacja Warszawska – są tego dowodem. Ale niematerialne dziedzictwo Polski w wymiarze międzynardowym nie było dotąd zagospodarowane. Dlatego nasz pierwszy wpis Szopek Krakowskich, wspaniełej, żywej i pięknej tradycji na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości – to powód do radości i dumy! - wiceminister kultury prof. Magdalena Gawin o wpisie szopkarstwa krakowskiego na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości.

Grupę twórców szopek łączy uczestnictwo w konkursie na najpiękniejszą szopkę krakowską, który odbywa się każdego roku w pierwszy czwartek grudnia pod patronatem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Obecnie rdzeń tej grupy stanowi około 40 osób, choć w konkursie co roku bierze udział od 140 do 180 chętnych. To właśnie oni podtrzymują tradycję pielęgnowaną od pokoleń i dbają o jej rodzinny przekaz, a także upowszechniają wiedzę o szopkarstwie poprzez publikacje książek i artykułów, udzielanie wywiadów. Szopkarze dążą do zainteresowania swoją tradycją nowych pokoleń, prowadząc liczne prelekcje i warsztaty dla różnych grup wiekowych, jak również dla osób z dysfunkcjami.

Reprezentatywna Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości

Lista reprezentatywna jest wykazem praktyk i zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość na temat jego znaczenia. Wpisów na Listę dokonuje Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego podczas corocznych obrad. Wnioski oceniane są pod kątem zgodności z kryteriami wpisu opracowanymi przez UNESCO na mocy standardów Konwencji.

Od 2009 roku Lista obejmuje 399 wpisów. Niematerialne dziedzictwo kulturowe oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy i w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności.

Podczas 13. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości szopkarzy reprezentowali depozytariusze: Marek Markowski oraz Dariusz Czyż, a także Marzena Krawczyk z córką Emilią. Po podjęciu przez Komitet decyzji o wpisaniu szopkarstwa na Listę UNESCO reprezentacja szopkarzy krakowskich wręczyła Przewodniczącemu Komitetu Panu Prithvirajsing Roopun, Ministrowi Sztuki i Kultury Republiki Mauritius, szopkę autorstwa Marzeny Krawczyk jako dar dla mieszkańców Mauritiusa.

powrót