Uhonorowanie polskich bohaterów zamordowanych za pomoc Żydom

09-06-2019

na zdjęciu tablica upamiętniająca bohaterówfot. Instytut Pileckiego

na zdjęciu Antoni Prusiński z żonąfot. Antoni Prusiński z żoną (z archiwum Hanny Mróz)

na zdjęciu Piotr Prusiński z żonąfot. Piotr Leszczyński z żoną (z archiwum Czesława Balińskiego)

na zdjęciu wiceminister Gawinfot. Instytut Pileckiego

na zdjęciu uczestnicy uroczystościfot. Instytut Pileckiego

na zdjęciu wiceminister Gawinfot. Instytut Pileckiego

na zdjęciu wiceminister Gawinfot. Instytut Pileckiego

na zdjęciu tablicafot. Instytut Pileckiego

 

- To upamiętnienie jest wyrazem pamięci Państwa Polskiego i złożeniem hołdu zamordowanym mieszkańcom – powiedziała wiceminister kultury prof. IH PAN Magdalena Gawin w miejscowości Poręba-Kocęby koło Ostrowi Mazowieckiej podczas uroczystości odsłonięcia tablicy upamiętniającej Antoniego Prusińskiego i Piotra Leszczyńskiego. Dwaj Polacy, którzy w 1943 r. zostali zamordowanie za pomoc Żydom, zostali pośmiertnie uhonorowani przez Instytut Pileckiego w ramach akcji „Zawołani po imieniu”.

- Musieliście czekać 75 lat od zakończenia wojny, aby oddać sprawiedliwość, oddać cześć polskim bohaterom, patriotom i chrześcijanom – powiedziała wiceminister Gawin do rodzin zamordowanych. – To są męczennicy waszej miejscowości, waszej wsi – podkreśliła.

Antoni Prusiński i Piotr Leszczyński byli torturowani i zastrzeleni wraz z nieznanym z nazwiska ukrywającym się w pobliskim lesie Żydem w maju 1943 r. Byli szanowanymi gospodarzami. Ich domy stały na skraju wsi, niedaleko lasu, w którym z pomocą lokalnej społeczności ukrywał się Żyd. 15 maja 1943 roku po godzinie czwartej rano wieś została otoczona przez niemieckie wojsko. Żandarmeria i gestapo rozpoczęły obławę na Żydów.

Prusiński ukrył się w gospodarstwie. Ujawnił się, kiedy Niemcy, chcąc zmusić go do opuszczenia kryjówki, zaczęli bić jego żonę i podpalili dom. Niemcy zatrzymali także Piotra Leszczyńskiego z sąsiedniego gospodarstwa. Pochwyconych bili kijami. Gdy przyprowadzono ukrywającego się Żyda, wszyscy trzej mężczyźni zostali skatowani do nieprzytomności, a następnie dobici strzałami z pistoletu i zakopani we wspólnym grobie.

Andrzej Leszczyński, prawnuk zamordowanego Piotra, powiedział, że upamiętnienie tragicznej śmierci jego przodka jest dla jego rodziny bardzo ważne.

- Osoby, które negatywnie wypowiadają się na temat relacji Polaków z Żydami, powinny wiedzieć, że były osoby, które pomagały i ryzykowały własnym życiem. Moja prababcia bardzo ukrywała tę tragedię i przez wiele lat milczała. W końcu po wielu latach zdecydowała się opowiedzieć nam tę historię. Babcia mówiła, że boi się wspomnień. To była tragedia rodzinna – powiedział prawnuk zamordowanego.

 

Projekt „Zawołani po imieniu”

Realizowany przez Instytut Pileckiego projekt „Zawołani po imieniu” poświęcony jest osobom narodowości polskiej, zamordowanym za niesienie pomocy Żydom w czasie okupacji niemieckiej. Pamięć o tych, którzy wykazali się heroizmem w obliczu niemieckiego terroru, jest pielęgnowana we wspomnieniach rodzin, często jednak ich historie nie są znane ogółowi społeczeństwa. Projekt, zainicjowany przez wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego prof. IH PAN Magdalenę Gawin, wynika z potrzeby zaznaczenia w przestrzeni publicznej miejsc związanych z pomordowanymi. Instytut Pileckiego chce w ten symboliczny sposób wprowadzić lokalne doświadczenia do powszechnej świadomości historycznej.

Nazwa projektu „Zawołani po imieniu” nawiązuje do wiersza Zbigniewa Herberta Pan Cogito o potrzebie ścisłości podkreślającego konieczność precyzyjnego policzenia ofiar „walki z władzą nieludzką”.

Na potrzeby projektu Instytut Pileckiego stworzył spójny i czytelny sposób wizualnej identyfikacji miejsc pamięci. Materialnym symbolem upamiętnienia jest tablica z inskrypcją w języku polskim i angielskim, umieszczona na kamieniu. Zachętą do poznania historii, która wydarzyła się w danym miejscu, jest znajdujący się na tablicy kod QR odsyłający do artkułu opisującego tamte wydarzenia. Jest to też trwały element w krajobrazie, upamiętniający bohaterów minionych wydarzeń. Dlatego ważną częścią projektu jest współpraca z władzami samorządu terytorialnego i przedstawicielami miejscowej społeczności.

Instytut Pileckiego rozpoczął realizację projektu „Zawołani po imieniu” w Sadownem 24 marca 2019 roku. W Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów w czasie okupacji niemieckiej kamień z pamiątkową tablicą został odsłonięty przez premiera Mateusza Morawieckiego przed domem Leona, Marianny i Stefana Lubkiewiczów – rodziny piekarzy zastrzelonej przez Niemców 13 stycznia 1943 roku.

 



powrót