Wystąpienie prof. Glińskiego na konferencji „Jan Paweł II. Fundamenty demokracji”

Dzisiejsza konferencja, która odbywa się w ramach prowadzonego przez MKiDN, rządowego programu Niepodległa,  jest zorganizowana w związku z być może najważniejszą rocznicą przypadającą w tym roku. Chociaż jest on bogaty w wiele różnych rocznic: 15-lecie wejścia do Unii Europejskiej, 4 czerwca, Unii Lubelskiej, 80. rocznicy napaści niemieckiej na Polskę w  1939 roku.  

Rocznica pierwszej pielgrzymki papieskiej jest być może najważniejsza, bo jest to rocznica wydarzenia, które, z jednej strony było konsekwencją i kontynuacją wcześniejszych procesów społecznych, politycznych, kulturowych czy świadomościowych w Polsce przez lata przebiegających, a także tej bardzo specyficznej samoobrony społeczeństwa polskiego przed systemem totalitarnym w czasach PRL. Z drugiej strony jest to rocznica wydarzenia, które  zapoczątkowało wielkie zmiany geopolityczne – od niego wszystko się zaczęło.

Było to wydarzenie związane z wizytą wybitnego człowieka, autorytetu, Papieża, ale przede wszystkim człowieka, który był posłańcem wartości. Jego aksjologia jest szalenie ważna dla każdego człowieka, dla wspólnoty politycznej, dla społeczeństwa, dla świata polityki. Papież mówił, także wtedy w Sejmie, o tym, jak świat polityki powinien się zachowywać, jakie ciężary niesie na sobie i jak odpowiedzialnym zadaniem jest bycie politykiem. Bezinteresowność, odpowiedzialność za rozwój we wszystkich wymiarach, za sprawiedliwość - o tym wszystkim mówiła aksjologia Jana Pawła II; ale ta aksjologia mówiła także o Europie.

Nie ma Europy bez wartości i bez korzeni chrześcijańskich  - to było i jest jasne do dnia dzisiejszego.
Z drugiej strony należy pamiętać, że to było wydarzenie przełomowe, związane z wizytą człowieka, który jest w opinii publicznej uważany wciąż za największą postać w naszej historii. Paradoksalnie, niestety, odczuwamy chyba deficyt wiedzy na temat aksjologii, na temat posłania, na temat roli Jana Pawła II. To jest oczywiście coś, czego powinniśmy się wstydzić. To jest wyzwanie dla nas wszystkich, dobrze w związku z tym, że dzisiaj odbywa się konferencja poświęcona Papieżowi Polakowi. Ja jeszcze będę wspominał o tym, ile my jako rząd, ja jako minister kultury, robimy aby się temu przeciwstawiać. Natomiast powiedzmy sobie jasno, że diagnoza na chwilę obecną jest taka, że jest to wyzwanie dla całego polskiego społeczeństwa, być może dla świata. Za mało wiemy o aksjologii Jana Pawła II, w zbyt małym wymiarze ta aksjologia jest realizowana – znamy na to  wszyscy  tysiące przykładów. To jest chyba podstawa tej refleksji i w zasadzie powinna być myślą główną, którą musimy przyznać, przerobić, doświadczyć i jej się przeciwstawić. To wielkie wyzwanie, które stoi przed nami wszystkimi.

Nie doczekał się Jan Paweł II na żadnej polskiej państwowej niekatolickiej uczelni żadnej katedry. Na tych uczelniach powstaje multum najróżniejszych dziwnych katedr zajmujących się jakimiś pseudoideologiami, pseudonaukami. Odpowiedź na pytanie, dlaczego tak się dzieje, jest również naszym wyzwaniem.

Dziś instytucjonalizujemy myśl Jana Pawła II. Budujemy obecnie dwa duże muzea w Polsce, o dziwo spotykające się czasami z krytyką w przestrzeni publicznej – Muzeum Jana Pawła II i Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Świątyni Opatrzności Bożej (spodziewamy się,  że uda się je otworzyć jesienią tego roku). Jednocześnie rozpoczęliśmy w tym roku budowę Muzeum Pamięć i Tożsamość w Toruniu – muzeum, gdzie historia Polski, a także historia specyficznego obszaru tej historii i relacji polsko-żydowskich będzie prezentowana właśnie poprzez aksjologię Jana Pawła II. To są dwa potężne wyzwania instytucjonalne, które jesteśmy winni na pewno świętemu Janowi Pawłowi II, a także nam wszystkim.

To będą miejsca które będą instytucjonalizowały pamięć o Janie Pawle II  w wymiarze współczesnym, bo takie miejsca, jak współczesne muzea, to są miejsca multimedialne, wielofunkcyjne, żywe, edukacyjne. One mają nieść, tak jak każda instytucja, pewne wartości i rozprzestrzeniać je w całym społeczeństwie.

Ta konferencja podejmuje szalenie istotny problem. Niewątpliwie, myśląc o systemie demokratycznym w Polsce, nasuwającym się wręcz oczywistym kontekstem są w tej sferze właśnie pisma i myśli Jana Pawła II. To jest dziedzictwo, z którego jesteśmy dumni. Z drugiej strony mamy przed sobą pewne bardzo ważne wyzwania i choć pamiętamy, że Jan Paweł II w jednej z wypowiedzi powiedział wyraźnie, iż nie głosi demokracji,  ale głosi Ewangelię, to nie mamy wątpliwości że był zwolennikiem ustroju demokratycznego. Tyle tylko, że postrzegał go w sposób bardzo pogłębiony i często krytyczny. Opierał go oczywiście na optyce człowieczeństwa, wskazywał także jednak jego słabsze strony i zagrożenia. Personalizm istoty ludzkiej jako kontekst aksjologiczny oraz wolność, solidarność czy kierowanie się ideą dobra wspólnego przeciwstawiał źle pojętemu indywidualizmowi czy przecenianiu decyzji, np. podejmowanych większością głosów, bo może ono czynić niesprawiedliwe prawo legalnym. W tym kontekście warto przytoczyć słynną przestrogę, która też już była dzisiaj przytaczana, sformułowaną przez Jana Pawła II, który powiedział przecież, że demokracja bez wartości może się przekształcić w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm.

To bardzo ważne w perspektywie prób deprecjonowania nauczania i myśli Jana Pawła II. To jest kolejne wyzwanie, kiedy mamy do czynienia nie tylko z sytuacją, w której zapominamy, nie znamy aksjologii Jana Pawła II, ale Jego dziedzictwo jest w sposób otwarty często podważane, a więc deprecjonowane. Istnieją inicjatywy mające na celu powrót do Jego pism i ich naukowe zgłębienie. Jeśli jako społeczeństwo pogłębiamy ten wysiłek, tym pewniej będziemy dochodzić do takiej demokracji, na jakiej zależało Janowi Pawłowi II – a więc demokracji, która zabezpiecza, także za sprawą bliskiej nam Polakom idei solidarności, prawa człowieka. Prawa człowieka rozumiane w sensie „janopawłowym” - przede wszystkim w wymiarze personalnym i społecznym, a nawet globalnym.

Pamiętamy jego krytykę konsumpcjonizmu, niesprawiedliwości rozwojowej, także w wymiarze globalnym. Do tego odnosiły się także encykliki. Ale przede wszystkim ta demokracja oparta jest na wartościach takich jak prawo naturalne, godność ludzka, miłosierdziem, ale pobłażliwość wobec zła (encyklika „Dives in misericordia”), znaczenie pracy służącej rozwojowi człowieka (encyklika „Laborem exercens”), kultury społeczeństwa, znaczenie wartości życia ludzkiego (encyklika „Evangelium Vitae”), pogłębienie wiary poprzez rozum (encyklika „Fides et ratio”), blask prawdy (encyklika „Veritatis splendor”). Blask prawdy wobec zagrożenia relatywizmem moralnym, tym co w tej chwili widzimy na całym świecie; tę postprawdę, która zastępuje blask prawdy.

My naprawdę mamy łatwo, bo to o czym mówił Jan Paweł II jest tak oczywiste, tak piękne i tak ważne, że wobec tego jakieś pomysły na postprawdę, na relatywizm, są bardzo małe, nieistotne. Natomiast problem polega na tym, że mają tak potworną siłę, że uruchamiają mechanizmy społeczne bardzo groźne dla ludzkości w ogóle.

Szanowni Państwo,

rok 2019 to jest rok wielu ważnych dla nas wszystkich rocznic. I w związku z tym chcę na koniec powiedzieć, że rząd Rzeczpospolitej Polskiej, ale także Parlament, Pan Prezydent, zadbali o to, żeby te rocznice były w godny sposób świętowane, żebyśmy o nich pamiętali. Stąd inicjatywy, które są realizowane w ramach programu Niepodległa. Drugiego czerwca, oprócz wydarzeń w Świątyni Opatrzności Bożej, wieczorem o 20:30 odbędzie się wielki koncert na Placu Piłsudskiego. Chcemy przypomnieć tę aksjologię. Będą obecni twórcy kultury, wspaniali wykonawcy, będzie wspaniała scenografia, będzie myśl papieska. Koncert jest otwarty dla wszystkich, serdecznie zapraszamy!  

Także drugiego czerwca w całej Polsce odbędą się wystawy fotograficzne fotografii PAP-owskich - we wszystkich tych miejscach, gdzie Papież był.  Będą również koncerty fortepianowe w tych miejscach, które Papież odwiedzał w czasie pielgrzymki, przypominające tamten czas wielkiego przesłania o Duchu, który zstąpił na nas wtedy i przemienił Polskę i przemienił cały świat.

Na zakończenie chciałem także bardzo podziękować organizatorom za tę dzisiejszą i jutrzejszą konferencję. Wierzę w to,  że wiele naszych wysiłków na wielu polach, nowe młode pokolenie i nasze działania instytucjonalizujące myśl Jana Pawła II -  że to wszystko przyczyni się do tego, abyśmy sprostali wyzwaniu, jakie przed nami stoi. To jest piękna aksjologia, aksjologia niesamowicie ciekawa – zwracam się do młodych - to jest wyzwanie znacznie ciekawsze niż to, co oferuje kultura masowa.

Wyzwanie szalenie interesujące, a jednocześnie poważne, ciekawe i dające ludziom szczęście w życiu .

Dziękuję bardzo!

powrót