Wystawa rzeźb Abrahama Ostrzegi w ramach obchodów 75. rocznicy Aktion Reinhard

20-01-2017

Na zdjęciu: nagrobki, Cmentarz Żydowski na WoliCmentarz Żydowski na Woli. Fot. Danuta Matloch

Na zdjęciu: nagrobki, Cmentarz Żydowski na WoliCmentarz Żydowski na Woli. Fot. Danuta Matloch

Na zdjęciu: nagrobki, Cmentarz Żydowski na WoliCmentarz Żydowski na Woli. Fot. Danuta Matloch

Na zdjęciu: Wicepremier prof. Piotr Gliński przemawia podczas otwarcia szlaku edukacyjnegoWicepremier prof. Piotr Gliński przemawia podczas otwarcia szlaku edukacyjnego. Fot. Danuta Matloch

Na zdjęciu: Wicepremier prof. Piotr Gliński podczas otwarcia szlaku edukacyjnegoWicepremier prof. Piotr Gliński podczas otwarcia szlaku edukacyjnego. Fot. Danuta Matloch

Na zdjęciu: Wicepremier prof. Piotr Gliński przemawia podczas otwarcia szlaku edukacyjnegoWicepremier prof. Piotr Gliński przemawia podczas otwarcia szlaku edukacyjnego. Fot. Danuta Matloch

Na zdjęciu: Wicepremier prof. Piotr Gliński i Hanna WróblewskaWicepremier prof. Piotr Gliński i Hanna Wróblewska, kurator wystawy "Abraham Ostrzega". Fot. Danuta Matloch

Na zdjęciu: Wicepremier prof. Piotr Gliński i Hanna WróblewskaWicepremier prof. Piotr Gliński i Hanna Wróblewska, kurator wystawy "Abraham Ostrzega". Fot. Danuta Matloch

Na zdjęciu: Wicepremier prof. Piotr Gliński i Hanna WróblewskaWicepremier prof. Piotr Gliński i Hanna Wróblewska, kurator wystawy "Abraham Ostrzega". Fot. Danuta Matloch

 

Wystawę odrestaurowanych rzeźb nagrobnych Abrahama Ostrzegi, rzeźbiarza, reformatora sztuki żydowskiej, ofiary Holokaustu otworzył 20 stycznia 2017 r. na Cmentarzu Żydowskim na warszawskiej Woli wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński. Inauguracja szlaku edukacyjnego śladem odrestaurowanych dzieł Ostrzegi jest częścią obchodów 75. rocznicy Aktion Reinhard i Zagłady Żydów Polskich dokonanej przez niemiecką III Rzeszę.

Abraham Ostrzega był żydowskim rzeźbiarzem i animatorem kultury, działającym w przedwojennej Warszawie. Znany był przede wszystkim jako autor nagrobków, z których kilkadziesiąt przetrwało na Cmentarzu Żydowskim na Woli.

Dziesiejszą uroczystością chcemy zwrócić uwagę na dotkliwą stratę, jaką poniosła kultura polska i kultura europejska w wyniku Holocaustu. Chcemy także symbolicznie zaznaczyć potrzebę personalizowania ofiar zagłady, poprzez przypomnienie wyjątkowego twórcy, któremu niemieccy naziści nieodwracalnie odebrali możliwość rozwoju jego indywidualnego talentu. (...) Naszym obowiązkiem jest sprawić, żeby miliony ofiar Holocaustu nie były anonimowe; aby pamięć o Holocauście (...), o tym straszliwym wydarzeniu była personifikowana, odwoływała się do konkretnych osób, ich losów, dokonań, życia codziennego. Dlatego postanowiliśmy w obchody 75. rocznicy Akcji Reinhard i zagłady Żydów polskich dokonanej przez niemiecką III Rzeszę zainaugurować (szlak edukacyjny) w Warszawie wokół postaci Abrahama Ostrzegi - postaci niezwykłej i tragicznej - mówił w trakcie uroczystości minister kultury.

Twórca nagrobków jedną z tysięcy ofiar bez grobu

Ostrzega był członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, gdzie debiutował na wystawie w roku 1910, był także inicjatorem Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuki. Wraz z Władysławem Weintraubem prowadził Atelier Zdobnictwa Artystycznego. W trakcie wojny współzakładał spółdzielnię artystyczną w getcie. Jak wielu innych artystów żydowskich, zginął w niemieckim obozie zagłady w Treblince. Twórca nagrobków stał się jedną z tysięcy ofiar bez grobu.

Do naszych czasów nie zachowały się żadne ślady życia czy działalności artystycznej Abrahama Ostrzegi poza kilkoma rzeźbami kameralnymi w muzeach i zbiorach prywatnych oraz największym zespołem jego dzieł, znajdującym się na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej 49/51 w Warszawie. Można wśród nich rozróżnić trzy główne kierunki: nagrobki o formach architektonicznych (m.in. najbardziej znana realizacja — Mauzoleum Trzech Pisarzy, nagrobki w stylu „biblijnym” wykorzystujące motywy ornamentów roślinnych); nagrobki modernistyczne oraz nagrobki tradycyjne dekorowane motywami figuralnymi i komemoratywne pomniki figuralne, które przyniosły mu największą sławę. Ostrzega znany był jako ten, który mimo zakazów kanonicznych dotyczących przedstawień, usiłował do swych kompozycji wprowadzać motywy figuralne, twarze, dłonie.

Renowacja 21 pomników nagrobnych

W ramach przygotowań do obchodów rocznicy Aktion Reinhard Fundacja Dziedzictwa Kulturowego przeprowadziła jesienią 2016 roku renowację 21 pomników nagrobnych autorstwa Abrahama Ostrzegi na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie. Prace konserwatorskie zostały sfinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wystawa w Zachęcie

Równolegle z wystawą na Cmentarzu Żydowskim na Woli w Warszawie odbywa się jej druga część – wystawa w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki. Również tę ekspozycję zwiedził 20 stycznia 2017 r. wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński.

Na wystawie w Zachęcie postać Ostrzegi jest obecna poprzez dzieła współczesnych artystów  różnych generacji i działających w rozmaitych mediach (Huberta Czerepoka, Małgorzaty Niedzielko, Katarzyny Rotkiewicz-Szumskiej, Krzysztofa Wojciechowskiego), którzy w autorski sposób zmierzyli się z jego dziełem i historią, twórczo interpretując interesujące dla nich wątki. Identyfikację graficzną wystawy przygotował Jakub de Barbaro. W jej ramach powstała również rozdawana na wystawie mapa cmentarza przy ul. Okopowej, gdzie realizacje Ostrzegi można obejrzeć w ich naturalnym otoczeniu. Kuratorami wystawy są Hanna Wróblewska (Zachęta) oraz Michał Laszczkowski (Fundacja Dziedzictwa Kulturowego). Organizatorzy: Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Fundacja Dziedzictwa Kulturowego oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie.

Obie części wystawy będą czynne do 5 marca 2017 r.

Aktion Reinhard

20 stycznia 1942 r. w Wannsee odbyła się konferencja pod przewodnictwem Reinharda Heydricha, której tematem było przeprowadzenie ludobójstwa Żydów nazwanego eufemistycznie „ostatecznym rozwiązaniem kwestii żydowskiej”. Podczas konferencji ustalono szczegółowo sposób przeprowadzenia eksterminacji Żydów europejskich, w tym niemalże trzech milionów Żydów zamieszkujących tereny Generalnego Gubernatorstwa, utworzonego na części obszaru okupowanej Polski. Eksterminację na niespotykaną skalę, połączoną z grabieżą mienia ofiar, przeprowadzano w specjalnie zbudowanych fabrykach śmierci-obozach zagłady w Bełżcu, Sobiborze i w Treblince. Działania te nosiły kryptonim „Aktion Reinhard”.



powrót