„Czaty” trafiły do Muzeum Narodowego w Warszawie

Odzyskany przez stronę polską obraz „Czaty” Józefa Brandta został oficjalnie przekazany do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie . W uroczystości, która odbyła się 29 czerwca br., wzięli udział  Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Bogusław Winid oraz dyrektor Muzeum Narodowego Agnieszka Morawińska.

Oficjalne przekazanie obrazu „Czaty” Józefa Brandta do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. fot. Danuta Matloch

 „Odzyskiwanie przez Polskę zaginionych dzieł sztuki jest coraz sprawniejszym procesem, dzięki współpracy resortu kultury z MSZ i współudziale administracji zagranicznych”- powiedział  podczas uroczystości minister Bogdan Zdrojewski.  "Stale śledzimy najważniejsze aukcje za granicą. Dzięki temu możemy osiągać efekty, o których można powiedzieć w niektórych przypadkach, że są one spektakularne" – stwierdził szef resortu kultury. Jak zauważył, przykładem rekordowego tempa w odzyskiwaniu dzieł sztuki przez Polskę jest właśnie obraz "Czaty" Brandta - proces ten trwał zaledwie cztery tygodnie. "To jest na razie najkrótszy czas, w którym udało się nam odzyskać zaginione dzieło. Dla przykładu przypomnę, że odzyskanie dwóch obrazów Juliana Fałata zajęło nam cztery lata" - zauważył Bogdan Zdrojewski.

Obraz „Czaty” należący do zbiorów przedwojennego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, był  elementem stałej ekspozycji w gmachu galerii. W listopadzie 1939 r. zarządzeniem niemieckich władz okupacyjnych przeniesiono go do Muzeum Narodowego w Warszawie, skąd prawdopodobnie został skradziony w czasie powstania warszawskiego, przez stacjonujące w gmachu oddziały niemieckie.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski w obecności Podsekretarza Stanu w MSZ Bogusława Winida przekazuje obraz „Czaty” dyrektor MNW Anieszce Morawińskiej.fot.: Danuta Matloch

Po zakończeniu działań wojennych rozpoczęto poszukiwania zaginionego obrazu. Publikowano go jako zaginiony w kolejnych katalogach strat wojennych, został także zarejestrowany w bazie danych dóbr kultury utraconych w wyniku II wojny światowej, prowadzonej przez Departament Dziedzictwa Kulturowego MKiDN i na stronie internetowej resortu www.mkidn.gov.pl/kolekcje. Szerokiej publiczności zaprezentowano go wśród innych poszukiwanych dzieł podczas Nocy Muzeów w 2010 r. w ramach pierwszej edycji projektu „Muzeum Utracone”.

16 maja br. do MKiDN dotarła informacja, że poszukiwany przez stronę polską od 1945 r. obraz wystawiono na licytację w jednym z bostońskich domów aukcyjnych.  Jego sprzedaż została wstrzymana na wniosek MKiDN we współpracy z Ambasadą RP w Waszyngtonie, a do Stanów Zjednoczonych wysłano ekspertów, którzy mieli zweryfikować tożsamość płótna. Przeprowadzone przez nich ekspertyzy dowiodły, że jest to poszukiwane dzieło malarza. Dotychczasowi posiadacze „Czatów” zdecydowali się zwrócić obraz stronie polskiej.  15 czerwca br. płótno zostało przekazane na ręce Bogdana Zdrojewskiego, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Ambasadzie RP w Waszyngtonie.

"Czaty" to kolejne- zaginione podczas II wojny światowej- dzieło, które dzięki staraniom polskiego resortu kultury wróciło do kraju. W ciągu ostatnich miesięcy odzyskano m.in. "Pomarańczarkę" Aleksandra Gierymskiego, "Murzynkę" Anny Bilińskiej-Bohdanowiczowej oraz  dzieła Juliana Fałata "Przed polowaniem w Rytwianach" i "Naganka na polowaniu w Nieświeżu".

Józef Brandt (1841- 1915) tworzył głównie obrazy rodzajowo-batalistyczne i historyczne o tematyce związanej z walkami kozackimi, tatarskimi i wojnami szwedzkimi XVII w. Był wiodącą postacią tzw. monachijskiej szkoły malarstwa polskiego, z którą byli związani m.in. Aleksander Gierymski, Wojciech Kossak czy Leon Wyczółkowski.  Obrazy Brandta znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu oraz w Lwowskiej Galerii Sztuki i wielu polskich muzeach okręgowych.  Do najsłynniejszych jego prac, oprócz "Czatów", zaliczają się m.in. "Bitwa pod Chocimiem", "Czarniecki pod Koldyngą", "Fantazja", "Jarmark na Podolu", "Kozak i dziewczyna przy studni", "Odbicie jasyru" i "Wesele kozackie".